Fidel Castro

Fidel Alejandro Castro Ruz (ur. 13 sierpnia 1926 w Biránie), kubański polityk i prawnik, od 1 stycznia 1959 roku do 24 lutego 2008 roku przewodniczący Rady Państwa i premier Republiki Kuby, pierwszy sekretarz Komunistycznej Partii Kuby i przywódca rewolucji kubańskiej. Z racji przewodzenia Armii Powstańczej w latach 1956-1959 popularnie nazywany El Comandante.

Castro urodził się jako syn Ángela Castro y Argiza, zamożnego plantatora trzciny cukrowej w okolicach Birán w prowincji Oriente, który przybył na Kubę z hiszpańskiej Galicji. Ochrzczono go, gdy miał ok. sześciu lat, a ojcem chrzestnym został Luis Hibbert, konsul haitański. Młody Castro otrzymał jednak imię po niedoszłym ojcu chrzestnym, Fidelu Pino Santosie, przyjacielu ojca Fidela, milionerze i polityku, członkowi Izby reprezentantów z ramienia Partii Liberalnej.

Jako dziecko pracował przy uprawie trzciny. W wieku sześciu lat udało mu się przekonać rodziców, by wysłali go do szkoły. Uczęszczał do jezuickich Colegio Lasalle i Colegio Dolores w Santiago de Cuba. W 1942 roku rozpoczął naukę w Colegio Belen, należącej do jezuitów szkole średniej w Hawanie. Dwa lata później zdobył tytuł najlepszego sportowca szkoły. Młody Castro szczególnie upodobał sobie baseball. Według popularnej na Kubie opowieści przebywał nawet na testach w drużynie Washington Senators, lecz nie zdecydowano się na podpisanie z nim kontraktu.

Ogromny wpływ na poglądy Castro miały pisma José Martiego. W 1945 roku rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Hawanie. Pięć lat później, po ukończeniu studiów, otworzył wraz z dwoma partnerami kancelarię prawną. Castro jest doktorem prawa cywilnego i magistrem prawa dyplomatycznego. Jako prawnik poświęcił się obronie praw biedoty.

Castro chciał wystartować w wyborach parlamentarnych w 1952 roku, jednak generał Fulgencio Batista obalił rząd prezydenta Socarrása i odwołał wybory. Castro oskarżył wówczas przed sądem dyktatora o złamanie konstytucji. Sąd odrzucił oskarżenie.

Nie widząc prawnych sposobów walki z dyktaturą, Castro zorganizował stusześćdziesięciopięcioosobowy oddział, który 26 lipca 1953 roku zaatakował koszary Moncada w prowincji Oriente. Atak się nie powiódł. Połowa atakujących zginęła. Castro i jego brat Raúl zostali schwytani. Fidela skazano na piętnaście lat więzienia. Na mocy amnestii opuścił zakład karny 15 maja 1955 roku.

Przez kilka następnych miesięcy Castro próbował walczyć z dyktaturą Batisty pokojowymi środkami. Gdy nie przyniosło to rezultatów, wyjechał do Meksyku, by zorganizować oddział partyzancki. Tam spotkał Ernesto „Che” Guevarę. Utworzyli Ruch 26 Lipca.

Castro i jego oddział, składający się z osiemdziesięciu jeden ludzi, wylądowali na pokładzie jachtu „Granma” na północnym wybrzeżu prowincji Oriente 2 grudnia 1956 roku. Także i tym razem atak się nie powiódł. Po starciach z armią pozostało przy życiu jedynie dwunastu partyzantów. Wycofali się oni w góry Sierra Maestra, gdzie kontynuowali walkę partyzancką.

Stopniowo siły Castro rosły, aż w końcu zgromadził on pod swoim dowództwem ośmiuset ludzi i zaczął odnosić zwycięstwo za zwycięstwem. Z Kuby zaczęli uciekać rezydenci amerykańskiej zorganizowanej przestępczości (wyspa była wówczas popularnym miejscem spotkań amerykańskiej mafii). Na Kubie chętnie prowadzili interesy amerykańscy biznesmeni, a wyspa była także popularnym i tanim krajem dla turystyki amerykańskiej. W końcu, opuszczony przez USA, na ucieczkę zdecydował się (1 stycznia 1959 roku) Fulgencio Batista, co przypieczętowało zwycięstwo rewolucjonistów.

Pierwszym krajem, który uznał nowy rząd (7 stycznia 1959 roku) były Stany Zjednoczone. Castro, który został premierem w lutym tego samego roku, cieszył się również poparciem Kościoła katolickiego.

Stosunki pomiędzy USA a Kubą szybko jednak zaczęły się psuć, gdy rząd kubański rozpoczął nacjonalizację amerykańskiej własności ze zbyt małym, zdaniem Amerykanów, odszkodowaniem. Jej celem była poprawa tragicznych w owych czasach warunków życia miejscowej ludności.

W lutym 1960 roku Kuba nawiązała przyjazne stosunki z ZSRR. Gdy rząd w Hawanie podpisał umowę o kupnie rosyjskiej ropy i zaczął nawiązywać stosunki dyplomatyczne z kolejnymi państwami komunistycznymi, Stany Zjednoczone zerwały stosunki dyplomatyczne z Hawaną.

17 kwietnia 1961 roku w Zatoce Świń wylądowały, wspierane i dowodzone przez CIA siły, złożone m.in. z 1300 uchodźców kubańskich. Ich zadaniem było obalenie rządu Castro. Amerykanie liczyli na to, iż siły inwazyjne zostaną poparte przez miejscową ludność.

Inwazja nie powiodła się. CIA źle oceniła sytuację wewnętrzną na Kubie, a sam plan operacji po wielu modyfikacjach był z góry skazany na porażkę. Narastająca opozycja wobec dyktatury Castro była brutalnie tłumiona w zarodku, a postępująca militaryzacja kraju wykluczała możliwość obalenia Castro metodami partyzanckimi. Dodatkowo nie zdołano utrzymać tajności terminu desantu lub uzgodnić go z opozycją. Oddział składający się z tysiąca pięciuset osób wysadzony w Zatoce Świń nie miał szans z kilkaset razy większą armią Castro. Ukształtowanie terenu wykluczało podjęcie walk partyzanckich, a opozycja została sparaliżowana masowymi aresztowaniami dokonanymi na Kubie w przeddzień inwazji. W efekcie operacji Castro umocnił swoją władzę, a USA skompromitowały się na arenie międzynarodowej. Od tamtej pory Stany Zjednoczone nie przeprowadziły operacji wojskowej przeciwko Kubie na podobną skalę. Amerykanie skupili się na próbach zamachów na życie Castro. Zorganizowano ich już kilkadziesiąt, przeprowadzano również akcje terrorystyczne przeciwko ludności cywilnej (operacja „Mangusta”).

W październiku 1962 roku doszło do kryzysu kubańskiego związanego z odkryciem przez CIA konstrukcji, które mogły służyć Rosjanom do rozmieszczenia na Kubie rakiet balistycznych. Flota USA zablokowała Kubę, światu groził wybuch wojny atomowej. Napięcie zelżało, gdy Rosjanie oznajmili, że wycofują się ze swoich planów (w zamian za co USA musiało wycofać swoje rakiety balistyczne z Turcji). Od tamtej jednak pory stosunki kubańsko-amerykańskie cechuje duża wrogość. Stany Zjednoczone prowadzą z Kubą wojnę gospodarczą.

19 lutego 2008 roku Fidel Castro ogłosił swoją rezygnację z funkcji przewodniczącego Rady Państwa po czterdziestu dziewięciu latach rządów. Pobił rekord świata w długości rządzenia wśród dyktatorów. Rządził Kubą od 1 stycznia 1959 roku do 24 lutego 2008 roku. 24 lutego 2008 roku brat Fidela Raúl Castro został oficjalnie przywódcą Kuby.

Fidel Castro był pierwszym sekretarzem Komunistycznej Partii Kuby (PCC), jedynej partii na Kubie, od 1965 roku. Drugim sekretarzem był jego brat – Raúl Castro. 19 kwietnia 2011 roku Fidel Castro zrezygnował z funkcji pierwszego sekretarza Komunistycznej Partii Kuby na rzecz Raula Castro.

Poglądy Castro ewoluowały od nacjonalistyczno-demokratycznych (przed obaleniem dyktatury i bezpośrednio potem) po komunistyczne. Po rewolucji Castro dążył do gospodarki centralnie planowanej, w tym celu znacjonalizował znaczną jej część, jednak drobna własność prywatna w gospodarce pozostała. Po uchwaleniu konstytucji z 1992 roku Kuba odeszła od tego modelu gospodarczego. Początkowo, po obaleniu Batisty, Castro odsunął się od władzy, jednak poparcie społeczne doprowadziło go do teki premiera. Później w wyniku wyborów został prezydentem, zyskując pełnię władzy.

Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy w początkowej fazie rewolucji Castro był komunistą. Można jedynie stwierdzić, że nie głosił komunistycznych lub socjalistycznych haseł i choć w jego otoczeniu znajdowali się zdeklarowani marksiści, tacy jak Che Guevara i jego brat Raúl Castro, opozycyjni politycy oraz CIA nie zaliczali go do komunistów. On sam stwierdził później, iż faktycznie był wówczas marksistą, jakkolwiek nie w pełni świadomym, a deklarując się jako komunista nie zdołałby zdobyć władzy, gdyż „w okresie walk powstańczych naród nie zrozumiałby jeszcze haseł socjalizmu, a proklamowanie takich haseł spowodowałoby bezpośrednią interwencję ze strony sił imperialistycznych”. Castro, który zdobył popularność przede wszystkim jako bojownik o demokrację, sformułował później własną teorię demokracji bezpośredniej. Głównymi cechami tego ustroju, który rzekomo stworzono na Kubie, były w odróżnieniu od „pseudodemokraci” w USA wrażliwość na problemy społeczne i utrzymywanie bezpośredniego kontaktu ze społeczeństwem przy pomocy wieców oraz przemówień.

Rząd Kuby popierał w krajach Ameryki Środkowej i Południowej wiele masowych ruchów partyzanckich, które dążyły do obalenia autorytarnych reżimów wojskowych i cywilnych wspieranych przez USA. Miało to miejsce w Gwatemali, Kolumbii, Wenezueli, Peru, Boliwii, Salwadorze i Nikaragui. USA obawiały się, że wsparcie udzielane ruchom partyzanckim doprowadzi do zainstalowania systemów politycznych i ekonomiczno-społecznych na wzór Kuby, które będą uzależnione od tego kraju, a pośrednio także od ZSRR. Dlatego wszelkie działania Kuby spotkały się ze zdecydowanym sprzeciwem i działaniami USA mającymi na celu nie dopuścić do rozpowszechnienia się modelu kubańskiego (interwencja wojskowa na Dominikanie w 1965 roku). Jednak jak się okazało na przykładzie Nikaragui, pomimo przyjacielskich stosunków łączących sandinistów z rządem Kuby oraz wszechstronnej pomocy kubańskiej udzielanej dla władz w Managui, sandiniści konsekwentnie stawiali na demokratyzację kraju i pluralizm polityczny po ponad czterdziestoletnim okresie dyktatury klanu Somozów. Dodatkowo, Kuba w latach osiemdziesiątych dążyła do stworzenia nowego bloku politycznego.

Kuba wspierała również od lat sześćdziesiątych wiele ruchów narodowo-wyzwoleńczych w krajach afrykańskich, głównie w Kongo Kinszasa, Angoli, Mozambiku i Gwinei Bissau. Wsparcie to było po części przeniesieniem się konfliktu amerykańsko-kubańskiego na kontynent afrykański. Było to szczególnie widoczne w konflikcie w Angoli, kiedy jedną ze stron konfliktu wsparło CIA i współpracujące z USA wojska RPA, a drugą stronę konfliktu wspierali Kubańczycy.

Gospodarka kubańska była bardzo silnie powiązana z ZSRR. Po upadku bloku wschodniego w Europie Kuba znalazła się w fatalnej sytuacji gospodarczej, w tym celu w 1992 roku zmieniono konstytucję, ograniczając gospodarkę centralnie planowaną. Jednocześnie Castro zaczął inwestować ogromne pieniądze w rozwój sektora turystycznego na Kubie. Blokowana przez USA wyspa ma spore kłopoty z prowadzeniem międzynarodowej wymiany handlowej, najbardziej we znaki daje się brak ropy i paliw napędowych. Co jakiś czas dochodzi do napięć pomiędzy dwoma wrogimi krajami. Głośnymi sprawami były: zestrzelenie przez kubańskie myśliwce dwóch amerykańskich awionetek, które naruszyły przestrzeń powietrzną wyspy oraz sądowa walka o chłopca (Elián González), którego matka utonęła, próbując uciec na Florydę.

29 kwietnia 2006 roku Castro, prezydent Wenezueli Hugo Chávez i prezydent Boliwii Evo Morales podpisali w Hawanie porozumienie gospodarcze nazywane „Boliwariańską Alternatywą dla Ameryki” (ALBA) oraz „Traktat o Handlu Narodów”. Podpisane porozumienia mają zacieśnić współpracę gospodarczą, a także zapewnić wolny handel między tymi trzema krajami.

Fidel Castro był dwukrotnie żonaty – z Mirtą Díaz-Balart Gutierrez (1948-1955) oraz Dalią Soto del Valle (od 1980). Ma dziewięcioro dzieci.

Główni Protagoniści Rewolucji Kubańskiej